بیوگرافی جواد یساری

جواد یساری یکی از شناخته‌شده‌ترین و پرطرفدارترین خوانندگان موسیقی کوچه‌بازاری ایران است که با صدای منحصربه‌فرد و سبک خاص خود، نقشی اساسی در شکل‌گیری و تداوم موسیقی مردمی دهه ۱۳۵۰ بر جای گذاشت. زندگی او آمیخته با فراز و فرودهای متعدد، از کودکی و نوجوانی در محله شاهپور تهران تا ممنوع‌الکاری ۴۰ ساله پس از انقلاب اسلامی ۱۳۵۷، حضور مستمر در صحنه‌های داخل و خارج کشور و نهایتاً بازگشت نصفه و نیمه به فعالیت رسمی، بازتابنده پویایی اجتماعی، تحولات سیاسی و تأثیرگذاری فرهنگ عامه بر سرنوشت هنرمندانش است. ما در نابی موزیک با تکیه بر منابع متعدد و معتبر به تشریح زندگی، آثار، حواشی، محبوبیت و تأثیرات جواد یساری بررسی کرده ایم و تمام تلاش خود را کرده‌ایم تا نقشی که او در موسیقی ایرانی و حافظه جمعی جامعه ایفا کرده را با جزئیات کامل مورد واکاوی قرار دهد ، من هیچوقت جمله‌ی جواد یساری که در کنسرت از خودش تعریف میکرد رو فراموش نمیکنم ، اصلا جواد یساری رو با همین جمله دوست دارم که می‌گفت : آمده‌اید که صدای هنرمند خوش صدا و مردمی و ورزشکار خودتان را بعد از سالها دوری در این دیار غربت از نزدیک بشنوید (: ، بریم که این هنرمند با صدای خسته رو بیشتر معرفی کنیم.

دوران کودکی و نوجوانی جواد یساری

جواد یساری، بنابر اغلب منابع موثق، در ۲۳ اسفند ۱۳۲۵ یا طبق برخی دیگر از منابع در سال ۱۳۲۳ شمسی، در یکی از محلات قدیمی و پرتکاپوی تهران یعنی محله شاهپور چشم به جهان گشود. خانواده یساری یک خانواده پرجمعیت و نسبتاً کم‌برخوردار مالی بود که فشار زندگی و دشواری معیشت، خاطرات کودکی و نوجوانی او را شکل داد. خود او بارها اظهار داشته که کودکی‌اش عمدتاً با سختی و تنگدستی همراه بوده و حتی عیدی‌های سالانه‌اش را با سکه پنج‌زاری به سختی می‌گذراندند.

در چنین شرایط اجتماعی و اقتصادی، جواد از همان اوان نوجوانی به سوی کار و تلاش سوق داده شد. او در بازار به رویه‌کفشی و کارگری پرداخت و مدتی نیز مغازه سمساری داشت. با این حال، از همان سال‌های نوجوانی علاقه او به ورزش‌های زورخانه‌ای خصوصاً کشتی، مسیر زندگی او را به سمت ورزش حرفه‌ای کشاند.

خانواده و سوابق ورزشی

وقتی جواد میگفت خواننده محبوب مردمی و ورزشکار درسته به هم ربط نداشت اما راست میگفت از ویژگی‌های بارز جوانی جواد یساری، حضور فعال او در حوزه ورزش‌های پهلوانی به‌ویژه کشتی و ورزش باستانی بود. یساری در زورخانه‌ها و باشگاه‌هایی چون فولاد و فردوسی به تمرین و رقابت پرداخت و توانست با پشتکار و اندیشه پهلوانی، شهرتی در میان ورزشکاران رشته کشتی به دست آورد.

او حتی به عضویت تیم ملی کشتی درآمد و موفق شد در رقابت‌های مختلف مدال‌هایی نیز کسب کند. اما وقوع مصدومیت شدید در هر دو زانو که منجر به مشکلات جسمی و نیاز به پروتز شد، یساری را ناچار به خداحافظی از دنیای کشتی کرد.  این پایان تلخ دوران قهرمانی برای او به منزله آغاز راهی تازه بود: ورود به عرصه هنری از مسیر موسیقی.

علاوه بر این، یساری در زورخانه‌ها ضمن ورزش، غزل‌خوانی و آوازخوانی می‌کرد که همین ویژگی، مقدمات جذب او به دنیای خوانندگی را رقم زد.

ورود به دنیای موسیقی و آغاز فعالیت حرفه‌ای

ماجراهای شکوفایی جواد یساری در موسیقی کوچه‌بازاری، پس از کناره‌گیری از کشتی به‌طور جدی شکل گرفت. علاقه‌مندی او به آواز و غزل‌خوانی در زورخانه‌ها و مراسم سنتی باعث شد که آهنگسازان و فعالان موسیقی توجه ویژه‌ای به او داشته باشند. یساری از سنین پایین با خواندن اشعار سنتی، قدرت صدای خود را محک زد و تجربه کسب کرد.

نقطه عطف ورود حرفه‌ای او به بازار موسیقی، سال ۱۳۵۲ با انتشار نخستین کاست به نام «پول سیاه» بود؛ قطعه‌ای که به سرعت محبوب شد و شنوندگان را با صدای خاص و مضمون مردمی‌اش، جذب کرد. یساری در این سال‌ها سبک خاص موسیقی کوچه‌بازاری را توسعه داد و به‌سرعت در محافل مردمی و مراسم عروسی و جشن‌ها جایگاه ویژه‌ای یافت.

موفقیت نخستین آثار باعث شد همکاری او با آهنگسازان مشهوری همچون سعید مهناویان، فریدون خشنود، بابک رادمنش و دیگر چهره‌های موثر موسیقی رقم بخورد که هر یک در برجسته‌سازی ویژگی‌های وکال و شخصیت هنری او نقشی بی‌بدیل ایفا کردند.

دوران اوج محبوبیت تا پیش از انقلاب اسلامی

دوران طلایی فعالیت هنری جواد یساری را می‌توان دهه ۱۳۵۰ شمسی دانست؛ زمانی که آثار او نه تنها در مراسم و محافل عمومی بلکه در بازار موسیقی ایران نیز با استقبال گسترده‌ای مواجه شد. تا قبل از انقلاب اسلامی ۱۳۵۷، یساری پنج آلبوم قدرتمند را منتشر کرد که آخرین آنها «سپیده دم» بود؛ کاست و ترانه‌ای که نقطه عطف محبوبیت و ماندگاری او محسوب می‌شود.

مضامین عمده ترانه‌های یساری در این دوره بیانگر عشق، غربت، درد، رنج مردم، خاطرات کوچه و بازار و دغدغه‌های زیسته مردمان عادی بود؛ موضوعاتی که سبب شد ترانه‌هایش پیوند عمیقی با حافظه جمعی ایرانیان برقرار کند. مهم‌ترین آثار این دوران شامل ترانه‌هایی چون «سپیده دم»، «مناجات»، «مادر»، «خوشگله»، «مزار مادر»، «وقت رفتن»، «قصه مرد تنها»، «هفت آسمون» و… بود که برخی از آنها هنوز نیز به عنوان نماد موسیقی مردمی شناخته می‌شوند.

جدول خلاصه آلبوم‌های قبل از انقلاب

فعالیت جواد یساری در این مقطع، ارتباط مستقیم با خیابان لاله‌زار، محافل هنری تئاتر، عروسی‌ها و مجالس مردمی داشت و با بهره‌گیری از زبان عامیانه و محاوره‌ای تهران، خدمات بزرگی به تثبیت موسیقی فولکلور شهری تهران داشت.

تأثیر انقلاب اسلامی بر فعالیت‌های هنری

رسیدن انقلاب اسلامی ۱۳۵۷، همچون موجی قدرتمند، زندگی شخصی و حرفه‌ای تعداد زیادی از هنرمندان ایرانی را دگرگون کرد. جواد یساری نیز از این دگرگونی مصون نماند و با ممنوعیت رسمی فعالیت‌هایش پس از انقلاب مواجه شد. دیدگاه غالب دستگاه‌های فرهنگی و نظارتی نسبت به موسیقی کوچه‌بازاری و خوانندگان این سبک، تا مدت‌ها منفی و همراه با سانسور و انکار بود؛ به گونه‌ای که یساری برای دهه‌ها از انتشار آثار رسمی و اجرای زنده در داخل ایران محروم شد.

اما بر خلاف بسیاری از هنرمندان که به اجبار یا میل به خارج مهاجرت کردند، یساری انتخاب کرد که در وطن باقی بماند و زندگی و فعالیت هنری خود را عمدتاً در مجالس خصوصی و برخی محافل خارج از کشور (امارات، ترکیه و اروپا) دنبال کند. فقط در برخی سال‌ها امکان اجرای محدود و غیررسمی برای او فراهم بود و کسب‌وکارش به شدت تحت‌تأثیر قرار گرفت.

شدت ممنوعیت‌ها چنان بود که بسیاری از آثار و آهنگ‌های یساری سال‌ها تنها از طریق نوارهای دست‌به‌دست شده و بازار زیرزمینی موسیقی ایران به گوش مردم می‌رسید. البته یساری در خارج از کشور نیز کنسرت‌های متعددی را برگزار کرد که بخش عمده شنوندگان آن ایرانیان مهاجر و علاقه‌مندان به موسیقی خاطره‌انگیز ایرانی بودند.

دوران فعالیت هنری پس از انقلاب

اگرچه ممنوعیت‌های رسمی تا دهه‌ها بر فعالیت جواد یساری سایه افکند، اما شوق بازگشت به صحنه و تداوم محبوبیت مردمی، او را به نماد استقامت و وفاداری به وطن تبدیل کرد. جواد یساری بارها تأکید کرده که «مرده و زنده‌اش» در ایران است و ترجیح داده تا پایان عمر در وطن و کنار مردمش بماند؛ حتی اگر امکان فعالیت رسمی نداشته باشد.

در طول دهه‌های ۱۳۶۰ تا اواخر ۱۳۹۰، بیشترین فعالیت او به اجرا در مجالس خصوصی، عروسی‌ها، محافل محدود ایرانیان ساکن خارج و کنسرت‌هایی عمدتاً در امارات و برخی شهرهای اروپایی معطوف بود. با تغییرات تدریجی فضای فرهنگی پس از دولت‌های خاتمی و روحانی، درخواست‌ها و دغدغه‌های جامعه هنرمندان برای رفع ممنوعیت هنرمندان قدیمی جدی‌تر شد.

نقطه عطف مهم در بازگشت جواد یساری، در خردادماه ۱۳۹۷ رقم خورد؛ زمانی که او پس از ۴۰ سال ممنوعیت، موفق شد با حضور در فیلم سینمایی «دشمن زن» به کارگردانی حسین فرحبخش، قطعه‌ای با نام «شاخه نبات» را اجرا و به صورت رسمی مجوز فعالیت دریافت کند. اگرچه هنوز محدودیت‌هایی وجود داشت و وزارت ارشاد هنوز موضع مشخصی در قبال فعالیت دائمی او نداشت، اما این اتفاق نویدبازگشت و احیای بخشی از آثار او در فضای رسمی موسیقی ایران بود.

وی تا امروز چندین بار در جشنواره‌ها، برنامه‌های نوروزی، نشست‌های فرهنگی و بزرگداشت‌ها اجرای زنده داشته و در برنامه تی‌ان‌تی ویژه نوروز ۱۴۰۲ که از فیلیمو پخش شد، قطعاتی از ترانه‌های معروفش را اجرا کرد، مورد استقبال فراوان قرار گرفت و خاطرات نسل‌های مختلف ایرانی را زنده کرد.

فهرست کامل آلبوم‌ها و ترانه‌ها

دنیای آثار جواد یساری بسیار متنوع و گسترده است و با توجه به بازانتشارهای متعدد، برخی آلبوم‌ها در قالب‌های مختلف و با نام‌های متفاوت عرضه شده‌اند. در جدول زیر مهم‌ترین و برجسته‌ترین آلبوم‌های یساری و دوره زمانی تقریبی انتشار هر یک آورده شده است.

جدول آلبوم‌های جواد یساری

این فهرست با توجه به اطلاعات رسمی و بازنشر آثار او در سایت‌های معتبر موسیقی همچون «میفا موزیک» و «رادیو صدا» و مراجع بیوگرافی تکمیل گردیده است.

مهم‌ترین ترانه‌ها و قطعات

تنوع ترانه‌ها و قطعات یساری بسیار بالاست. برخی از معروف‌ترین آهنگ‌ها و قطعات به شرح زیر است:

• سپیده دم
• مناجات
• مادر
• عشق من
• خوشگله
• هفت آسمون
• قصه مرد تنها
• صبر ایوب
• معما
• محراب
• قصه مرد منتظر
• راه باز
• کودکانه (بچه‌ها)
• صدای بارون
• چشم قشنگ
• گل عشق
• شرقی
• وداع تلخ (مرد سیه‌بخت)
• بت
• درد غربت
• سنگ صبور
• حرف حق
• وطن
• شاخه نبات
• سلطان عشق
• اسیر غم
• آتیش به جون
• نفرین

بسیاری از این قطعات بازتاب‌دهنده احساسات مردم کوچه و بازار، لحظات عاشقانه، دردهای اجتماعی و خاطرات جمعی‌اند و هنوز پس از گذشت چندین دهه، جزو محبوب‌ترین آثار موسیقی مردمی ایران به شمار می‌آیند.

جدول اسامی ترانه‌ها، ترانه‌سراها و آهنگسازان

بخشی از اعتبار آثار جواد یساری به همکاری با چهره‌های برجسته حوزه شعر و موسیقی بازمی‌گردد. در جدول زیر نمونه‌ای از اسامی ترانه‌های مشهور به همراه ترانه‌سرا، آهنگساز و تنظیم‌کننده ذکر شده‌اند:

این جدول نشان دهنده پیوند وسیع یساری با شاعران و آهنگسازان صاحب‌نام موسیقی مردمی و سنتی است و گویای آن است که موفقیت آثار او صرفاً به صدا و شخصیت منحصر به فردش محدود نبوده بلکه شبکه‌ای از همکاری‌ها و ساختار حرفه‌ای موسیقی کوچه شهرت او را تضمین کرده است.

اجرای کنسرت‌ها و اجراهای زنده

با وجود محدودیت‌های چند دهه‌ای، جواد یساری هرگز ارتباط خود را با صحنه و اجرای زنده قطع نکرد. او پس از انقلاب در بیش‌ترین ایام سال، عمدتاً در امارات متحده عربی و هر چند سال یکبار نیز در اروپا (به ویژه آلمان، سوئد، بلژیک و استرالیا) کنسرت برگزار نمود که با استقبال ایرانیان مهاجر و دوستداران موسیقی نوستالژیک روبرو شد.

کنسرت‌های معروف او در ملبورن (استرالیا) و برخی شهرهای اروپا اغلب در مناسبت‌های ملی یا نوروز ایرانیان برگزار شده است. در داخل ایران، پس از رفع نسبی محدودیت‌ها، اجرای او در برنامه تی‌ان‌تی نوروز ۱۴۰۲ و همین‌طور اجرای زنده در چندین ویژه‌برنامه‌ و بزرگداشت، انعکاس وسیعی در رسانه‌ها و شبکه‌های اجتماعی داشت و نشان داد علیرغم گذر سال‌ها، صدا و ترانه‌های یساری میان نسل‌های مختلف همچنان زنده‌اند.

اوج این بازتاب رسانه‌ای به بزرگداشت ویژه‌ای در فرهنگسرای ارسباران مربوط می‌شود که با حضور جمعی از هنرمندان مشهور و چهره‌های فرهنگی مورد تقدیر و تجلیل قرار گرفت و بار دیگر نام و اعتبار او را بر سر زبان‌ها انداخت.

حواشی، حریم خصوصی و نظرات مردم

ازدواج جواد یساری در نهایت سادگی و در جوانی رقم خورد و حاصل آن سه فرزند به نام‌های رضا، مهدی و مجید بود. متأسفانه، زندگی خانوادگی او نیز بی‌پیرایه از حادثه نبود: مجید در سال ۱۳۷۴ در خارج از کشور (بلژیک) بر اثر حادثه خفگی در حمام درگذشت و رضا نیز که در بلژیک زندگی می‌کرد، مدتی پیش بر اثر بیماری سرطان فوت کرد. اکنون تنها پسر او مهدی در ایران زندگی می‌کند و یساری دارای چند نوه است.

یکی از حواشی جالب زندگی او، شغل‌های فرعی و دشواری معیشت در سال‌های ممنوعیت است؛ یساری در سال‌های مختلف مغازه‌ای در محله شاپور تهران داشت که درآمد چشمگیری از آن حاصل نمی‌کرد و حتی برای کوتاهی، مدتی شغل مسافرکشی را نیز تجربه نمود که باعث حواشی رسانه‌ای شد.

ناگفته نماند جایگاه خانواده برای او بسیار ویژه است. عشق به وطن و پابندی به ایران در تمام گفتارها و مصاحبه‌هایش موج می‌زند. او بارها تأکید کرده است که برخلاف بسیاری از همکاران و دوستان هنرمندش هرگز به خروج و اقامت دائمی در خارج فکر نکرده و تا پایان عمر در ایران خواهد ماند: «مُرده و زنده‌ام در وطن می‌ماند».

نظرات مردم درباره یساری عمدتاً مثبت و توأم با حس نوستالژی است. بسیاری او را صدای مردم ساده‌دل، خاطره‌ساز محافل شاد و غمگین تهران، و نماد مقاومت در برابر محدودیت‌های بی‌منطق می‌دانند. برخی روشنفکران نیز باوجود نقد به وجه عامه‌پسند آثار او، اجرای پرشور، صداقت حسی و پیوند آثارش با فرهنگ شهری تهران را می‌ستایند.

در دهه اخیر، به ویژه در شبکه‌های اجتماعی، موجی از احترام و ستایش برای صبوری هنرمندانه یساری و نقش شخصیت اخلاقی‌اش در حفظ موسیقی مردمی ایجاد شده و همواره درخواست‌های عمومی برای بازگشت و رفع کامل محدودیت‌ها ادامه داشته است.

افتخارات، تقدیرها و بزرگداشت‌ها

در سال‌های اخیر تلاش‌هایی برای جبران سال‌ها بی‌توجهی و رکود اجباری نسبت به هنرمندان سبک لاله‌زاری و کوچه‌بازاری صورت گرفته است. یکی از مهم‌ترین این موارد بزرگداشت ویژه‌ای است که آبان ۱۴۰۳ توسط شهرداری تهران و همراهی کانون ادبی زمستان در فرهنگسرای ارسباران برگزار شد. این مراسم با حضور چهره‌های فرهنگی، هنرمندان، ورزشکاران و حتی مسئولان فرهنگی همراه بود.

در میان شرکت‌کنندگان نام‌هایی همچون سعید امیرسلیمانی، نصرالله مدقالچی، اکبر آزاد، محمدرضا طالقانی (ورزشکار)، رضا اشعاری (شاعر)، محمدحسین فرحبخش (تهیه‌کننده)، بیژن شکرریز (عکاس و مستندساز)، مهدی یغمایی (خواننده)، سپند امیرسلیمانی و برخی دیگر دیده می‌شود که هریک سخنانی در ستایش یساری و نقش او در فرهنگ عامه ایراد کردند.

در این بزرگداشت‌ها، تأکید ویژه‌ای بر صداقت هنری، فروتنی، اصالت و مردمی‌بودن یساری، و نیز ریشه‌دار بودن موسیقی کوچه‌بازاری در تجارب و احساسات زندگی واقعی ایرانیان شد.

تأثیر بر موسیقی کوچه‌بازاری و فرهنگ عامه

جواد یساری نماد موسیقی کوچه‌بازاری است؛ سبکی که برآمده از انتظارات، آلام، شادی‌ها و زبان مردمان بازار، لاله‌زار و محله‌های پایین شهری تهران بود. ویژگی‌های این سبک عبارت‌اند از بیان عامیانه، شور و احساس، بی‌تکلفی و نزدیکی به فرهنگ خیابانی. یساری با صدای گیرا، اجرای احساسی و اشعار عامه‌فهم خود، جان دوباره‌ای به این سبک بخشید و فضای فرهنگی ایران معاصر را از یک‌سونگری و تک‌صدایی دور ساخت.

ترانه‌های او الهام‌بخش بسیاری از خوانندگان بعدی شد و حتی خوانندگان معاصر موسیقی پاپ، رپ و سنتی آثار یساری را بازخوانی یا به آن‌ها اشاره کرده‌اند. دانش موسیقی‌شناسان ایرانی از یساری به عنوان یکی از ارکان وفاداری به میراث موسیقی شهری، حافظ سنت‌های اصیل موسیقی مردمی و الگویی برای حفظ اصالت در مواجهه با محدودیت نام می‌برند.

برخی منتقدان موسیقی نیز اذعان دارند که آثار لاله‌زاری و کوچه‌بازاری را نمی‌توان صرفاً عامیانه یا مبتذل انگاشت، چراکه این آثار بخش مهمی از فرهنگ جابه‌جایی و تعامل طبقات اجتماعی، زبان خیابانی و روایتگری هنری ایران معاصر را منعکس می‌کنند.

کنسرت‌ها، اجراهای بین‌المللی و نقش در سینما

برگزاری کنسرت‌های متعدد در خارج از ایران، به‌ویژه ملبورن استرالیا، امارات، اروپا و… بخش مهمی از حیات هنری یساری پس از انقلاب بوده است. بسیاری از ایرانیان ساکن خارج با شنیدن صدای او در مناسبت‌های ملی و محافل عمومی، پیوند خود را با فرهنگ سرزمین مادری احیا کردند.

علاوه بر موسیقی، یساری حضوری کوتاه در سینما به‌ویژه با ایفای نقش خود در فیلم «دشمن زن» داشت و با اجرای قطعاتی مانند «شاخه نبات»، توانست پس از سال‌ها نخستین مجوز فعالیت در عرصه رسمی هنری ایران را کسب کند. پس از آن، یساری در چند ویژه‌برنامه تلویزیونی و آنلاین نیز حضور یافته و استقبال گسترده‌ای از او به عمل آمده است.

جمع‌بندی و نتیجه‌گیری

جواد یساری نه‌تنها یک خواننده موفق، بلکه نماد وفاداری به وطن، مقاومت در برابر محدودیت و صداقت در هنر است. آثار او پیوندی ناگسستنی میان موسیقی و زندگی ایرانیان سده اخیر برقرار کرده و جایگاهی یگانه در حافظه فرهنگی مردم ایران یافته است. با وجود همه محدودیت‌ها، فقدان‌های زندگی شخصی و ممنوعیت‌ها، یساری هرگز از هویت ایرانی و اصالت هنری خود فاصله نگرفت و به راستی «راوی افسانه‌های بازار» شد.

با گشایش‌های فرهنگی و اجتماعی در سال‌های اخیر، امید می‌رود نسل جدید هنرمندان کوچه‌بازاری و مردمی با الهام از استادانی همچون جواد یساری، همواره پاسدار ارزش‌های موسیقی مردمی و حافظ هویت فرهنگی جامعه ایران باشند.

نکته: برای مطالعه و مشاهده بخش بیشتری از اشعار، ترانه‌ها و آثار صوتی یساری می‌توانید به وب‌سایت‌ها و آرشیوهای اینترنتی تخصصی موسیقی نظیر «رادیو صدا»، «میفاموزیک»، «موزیک تگ» و دیگر نمونه‌های موجود مراجعه کنید.

پیوست: جدول جامع آلبوم‌ها و برخی آهنگ‌های شاخص جواد یساری